Zachowek i testament notarialny, a darowizna – co warto wiedzieć?

Co to jest zachowek i komu przysługuje?

Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która chroni najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed całkowitym pominięciem w testamencie.
Do zachowku są uprawnieni:

  • dzieci, wnuki (zstępni),

  • małżonek,

  • rodzice – jeśli nie ma zstępnych.

Uprawnieni mogą domagać się zapłaty zachowku od osoby, która odziedziczyła majątek lub otrzymała znaczące darowizny od spadkodawcy.

Testament notarialny a zachowek

Testament notarialny to dokument sporządzany w kancelarii notarialnej, mający pełną moc prawną. Choć pozwala spadkodawcy dowolnie rozporządzić majątkiem, nie wyłącza automatycznie prawa do zachowku.
Nawet jeśli testament w całości pomija najbliższą rodzinę, uprawnieni mogą wystąpić z roszczeniem o zachowek – chyba że zostali skutecznie wydziedziczeni, co również musi być zawarte w testamencie i odpowiednio uzasadnione.

Darowizna a zachowek – kiedy trzeba się liczyć z roszczeniami?

Darowizny dokonane za życia spadkodawcy mogą być doliczane do masy spadkowej przy obliczaniu zachowku. Dotyczy to szczególnie:

  • darowizn przekazanych w ciągu ostatnich 10 lat przed śmiercią spadkodawcy,

  • darowizn na rzecz spadkobierców ustawowych – bez względu na to, kiedy miały miejsce.

Dla osoby pominiętej w testamencie, a uprawnionej do zachowku, oznacza to możliwość domagania się zapłaty nie tylko od spadkobierców, ale także od osób obdarowanych.

Przykład:

Ojciec przekazał synowi mieszkanie jako darowiznę 5 lat przed śmiercią, a w testamencie cały majątek zapisał swojej partnerce. Córka może wystąpić z roszczeniem o zachowek – również w stosunku do syna.

Jak uniknąć konfliktów o zachowek?

Notariusz może pomóc odpowiednio zaplanować podział majątku jeszcze za życia spadkodawcy. Warto:

  • rozważyć zawarcie umowy o zrzeczenie się dziedziczenia z najbliższymi,

  • skonsultować darowizny pod kątem ich wpływu na przyszły zachowek,

  • sporządzić testament notarialny z jasnym uzasadnieniem rozporządzeń.

Kancelaria notarialna zapewni pomoc w przygotowaniu dokumentów zgodnych z wolą spadkodawcy, ale też zgodnych z przepisami chroniącymi najbliższych.